■ Akıllı kişi odur ki, öfkesine yenilmeyen ağzını bozmayandır.

■ Kötü söz dudağı virane yüreği çöplük eder.

■Sonunu Görmediğin Sevgiye Teslim Etme Kendini.

■ Testinin içinde ne varsa, dışına o sızar.

■ Ayağına batan dikenler, aradığın gülün habercisidir. (Hz Mevlana)

***

Mesnevi, Hz. Mevlana’nın özdeyiş içerikli yapıtı “Mesnevi “ ile ünlenmiştir. Oysa

Mesnevi Divan Edebiyatı nazım türlerinden biridir. Beyitler halinde yazılır. Her beyit kendi içinde kafiyelidir. Farklı vezinler kullanılmıştır. Konu olarak, destanlar, zaferler, büyük tarihi olaylar, efsaneler gibi halk arasında merakla dinlenecek öyküler işlenir. Mesnevi öyküdür, dahası öykünün şiirleştirilerek anlatılışıdır. Onlarca yıl klasik edebiyatın yapıtları “Mesnevi” tarzında kaleme alınmıştır. Örneğin “Hüsn-ü Aşk- Vesiletü’n-necat- Mantıku’t-tayr” vb. gibi yapıtlar ölümsüz nitelemesini hak edecek kadar yaygınlaşmış, etkisini bugüne kadar devam ettiren mesnevilerdir. Bir başka anlatıya göre, özellikle de Arap, Fars ve Osmanlı edebiyatında kendi aralarında uyaklı beyitlerden oluşan aruz ölçüsüyle yazılan şiir biçimidir.

Arapça’da “müzdevice” denilen mesnevi türü ilk olarak 10’uncu yüzyılda İran edebiyatında ortaya çıkmıştır. Edebiyatımıza girişi 11’inci yüzyılda Yusuf Has hacib’in Kutadgu Bilig adlı yapıtıyla başlar. Her beytinin ayrı uyaklı olması yazma kolaylığı sağlar. Uzun aşk öykülerinde, destanlarda mesnevi kullanılmıştır. Mesnevi bir eser başlıca tevhid, Münacat, naat, miraciye bölümlerinden oluşur. Aşk, dinsel, tasavvufi ahlaksal, öğretici savaş-kahramanlık konulu gazavatnameler, kentin güzelliklerini anlatan şehrengizler ve mizahi mesneviler başta çeşitli Mesnevi türleri var.

***

* Hz. Mevlana’nın “Mesnevi” adlı ünlü yapıtından seçtiğimiz ders niteliği taşıyan kimi öğütlerinden satırbaşları;

Üç şey vardır, hakkında dudağını kıpırdatma;

Gittiğin yol, paran bir de mezhebin.

Çünkü bu üçünün de düşmanı çoktur.

* Danışmak insana anlayış ve akıl verir; akıllarda akıllara yardım eder.

*Ok gibi ol da yaydan kurtul, her doğru okun yaydan fırlayacağından kuşku yoktur.

*Ağızdan bir kez çıkan söz bil ki yaydan fırlayan ok gibidir. Oğul o ok gittiği yerden geri dönmez seli baştan bağlamak gerekir.

* Hizmetkârın akılsa sana eğemen olan duyguların da mahkûm olur.

* Akıllı kişiye sonda görülecek şey önceden görünür, gönlüne doğar bilgisi az kişiye ise sonunda doğar..

* Akıllı kişi dünyanın gamını yemez nimetini yer. Bilgisizlerse nedamet içinde mahrum kalırlar.

* Hiddet ve şehvet insanı şaşı yapar: ruhu doğruluktan ayırır.

* Yalancı da doğruyla yoldaş olunca, yalanı ansızın doğruya çıkar.

* Bilgi mal, mevki ve hüküm: kötü yaratılışlı kişilerin elinde fitnedir.

* Savaş, delilerin elinden ki kılıçları alsınlar diye müminlere farz olmuştur.

* Seni dostundan ayıran sözü dinleme. O sözde ziyan vardır ziyan.

*Nimete şükretmek nimetten daha hoştur. Şükreden kişi hiç şükretmeyi bırakırda nimet sevdasına düşer mi?.

*Boş karın şeytanın zindanıdır. Ekmek derdi onun hilesine düzenine manidir. Dolu karın bilki şeytanın pazarıdır. Şeytan tacirleri orada gürültü eder, dururlar.

* Nefis çok övülmesi yüzünden firavunlaştı; elinden geldikçe kul ol..

*Akıllı o kişidir ki çekinilen belada dostlarının ölümünden ibret alır.

* Uykuya dalmış bilgisiz kişiye öğüt vermek çorak yere tohum saçmaktır.

* Aptallık ve bilgisizlik yama kabul etmez.

*Ağacın dalları yaprakları yeşil bile olsa kök çürümüş kokuşmuşsa faydası yok.

Fakat kökü sağlam da yeşil yaprakları yoksa nihayet günün birinde yüzlerce yaprak el sallar.

*Çocuk oyuna öyle bir dalar ki gece olduğunu fark etmez bile. Hatta eşyalarını çalsalar onu da fark etmez. ‘Dünya hayatı oyundur’ sözünü iyi düşün.

*Ölmeden önce ölen birini görmek dilersen Hazreti Ebubekr’e bak.

*İki görmek şaşı gözün işidir. Yoksa evvel de aynıdır ahir de. Batın da aynıdır Zahir de…

* Dünya pazarının sermayesi altındır. Öte âlemin sermayesi ise; aşk ve ıslak iki göz.

*Yücelere daha fazla bela gelir. Çünkü Sevgili, güzellere daha çok cilve eder.

*Nefis atının kuyruğu şehvettir. Ona tapan, geri geri gider. Şehvetini kesersen yeni bir yöne arzu duyarsın. Ağaç dalları yamuk yumuk yetişirse uygun yerlerden budarlar da doğru sürer dallar. Şehvetini sürekli buda ki, beden ağacın güzel dallar yaysın.

*Define yıkık yerlere saklanır. Sakın ola fakir ve dertlilerin kalbini kırma, ahlarını alma.

*Söz, dinleyene göre söylenir. Terzi elbiseyi bedene göre biçer.

*Zarar etmek istemezsen, işin önüne gözünü kapa da sonuna bak.

*Varlık elde etmek için yokluk gerek.

*Mimar ev yapmak için boş arsa arar. Marangoz ahşap işi yapmak için ham tahta arar. Saka su satmak için susuz ev arar. Yokluğa dikkat et, onda çok hikmetler var.

*Beden hastalanınca sana ilaç aratır. İyileşti mi şeytanlık aratır.

*Tatlı sözlü cahil dostun sözüne kanma. O yıllanmış zehire benzer.